براساس آداب و سنن قدیمی و رایجی که در خانواده های ایرانی وجود دارد؛ خانواده عروس بخشی از وسایل مورد نیاز برای زندگی را فراهم می کنند. این وسایل جهیزیه نام دارند. درست است که جهیزیه به خانه داماد فرستاده می شود اما مالکیت آن هنوز با دختر و خانواده او است و زوجه در صورت تمایل می تواند آن را پس بگیرد که به این عمل استرداد جهیزیه گفته می شود.
نحوه طرح دعوی استرداد جهیزیه
با وجود اینکه زن جهیزیه را به خانه شوهر خود می آورد اما این مسئله حق مالکیت برای همسر ایجاد نمی کند ولی او می تواند به شکل متعارف از این وسایل استفاده کند. از نظر حقوقی زن این حق را دارد که هر زمان جهیزیه خود را به خانه پدری منتقل کند اما از نظر اخلاقی و عرف جامعه زن این اموال را صرف نیازهای زندگی خود می کند و تنها در هنگام طلاق توافقی یا طلاق به درخواست زوجه درخواست استرداد جهیزیه معمولا مطرح می شود.
ارکان دعوی استرداد جهیزیه
در هنگام طرح دعوی استرداد جهیزیه باید شرایط مختلفی وجود داشته باشد که در ادامه به آن ها اشاره می شود:
اثبات مالکیت خواهان (زن) بر اموالی که تحت عنوان جهیزیه از آن یاد می شود: یکی از ارکان اصلی این خواسته این است که مالکیت زن بر اموال ثابت شود. در صورت عدم وجود شواهد، به ماده 93 از قانون اجرای احکام مدنی استناد خواهد شد. براساس این قانون از کلیه اموال منقول آنچه که زن به صورت اختصاصی از آن استفاده کند؛ متعلق به زن و آنچه مورد استفاده شوهر باشد نیز متعلق به مرد خواهد بود.
در این مورد همیشه اوضاع و شرایط موجود مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. به عنوان مثال در شرایطی که زن بسیار ثروتمند است و طبق سنت خرید تمام جهیزیه با دختر است و زمان کمی از نکاح می گذرد زن می تواند بر سر اموال منقول ادعا داشته باشد. برعکس در شرایطی که زن فقیر است و مدت زمان زیادی از نکاح می گذرد و دعوی بر سر وسایل گرانقیمتی است که زن توانایی خرید آن را نداشته است؛ اینگونه دعوی مالکیت زن رد خواهد شد.
وجود مدارک دال بر آوردن اموال (جهیزیه) به خانه شوهر: بسیاری از خانواده ها هنگام تسلیم اموال و جهیزیه به خانه زوج از او رسیدی به همراه امضا دریافت می کنند که در اصطلاح فقهی به آن سیاهه گفته می شود.
- در صورت وجود سیاهه جهاز به همراه امضای مرد، در صورت تنظیم دادخواستی با عنوان استرداد جهیزیه، به انضمام و استناد سیاهه با این عنوان که جهیزیه در خطر حیف و میل قرار دارد می توان به دادگاه درخواست داد.
- اگر سیاهه موجود نباشد؛ در این صورت درخواست استرداد جهیزیه با مشکل رو به رو می شود. البته مدارکی همچون فاکتورهای خرید، قبض باربری یا شهادت شهود مبنی بر تسلیم جهیزیه به خانه مرد نیز می توانند اسناد معتبری باشند.
مدت استرداد جهیزیه
به نظر می رسد که این دعوی یک خواسته بسیار ساده باشد. به همین خاطر خانم ها معمولا به این خیال که جهیزیه جزو اموال خودشان است؛ بدون مشورت با وکیل آگاه و به صورت ناگهانی اقدام به تخلیه جهزیه خود می کنند. غافل از اینکه اگر این کار بدون اطلاع زوج و به صورت غیرقانونی انجام شود؛ برای زوج امکان طرح دعوی سرقت یا خیانت در امانت را فراهم می کند.
هر چند اینگونه دعوای بی پایه و اساس باشند اما در هر صورت دردسرهای زیادی را برای زوجه و خانواده او فراهم خواهد کرد. بنابراین بهتر است هر کاری از راه درست آن پیگیری شود و به قول معرف گرهی که با دست باز می شود را با دندان باز نکنید.
در خصوص کلیه دعوی حقوقی، کیفری و خانواده نمی توان زمان دقیقی را بیان کرد و اعلام زمان دقیق توسط وکلا درواقع امری خلاق قانون است. در این خصوص تنها می توان زمان حدودی را مشخص کرد.
پروسه استرداد جهیزیه معمولا از زمان شروع و اعلام دادخواست تا زمان دریافت کامل جهیزیه معمولا بین 1 تا 3 ماه طول می کشد.
نحوه اجرای حکم استرداد جهیزیه
با توجه به اینکه این دادخواست معمولا در زمان بروز اختلافات میان خانواده ها طرح می شود؛ جهت جلوگیری از تخریب اموال بهتر است که همزمان دادخواست تامین خواسته نیز طرح شود که استرداد جهیزیه سریعتر انجام شود.
گاهی امکان دارد که زوج قصد برگرداندن جهیزیه را داشته باشد اما زوجه اموال را پس نگیرد. در این حالت شخصی به عنوان امین از خانواده زوجه انتخاب می شود و دادگاه اموال را به امین می سپارد.
اگر رای دادگاه قطعی باشد؛ نامه ای خطاب به کلانتری نزدیک سکونت زوجه صادر خواهد شد. زوجه می تواند به همراه مامور کلانتری و به محل سکونت مراجعه کند و تمامی جهیزیه را تخلیه کند.
مامور کلانتری از کلیه اموال صورتجلسه و لیستی تهیه می کند که باید زوجین آن را امضا کنند. اگر زوج مانع از اجرای حکم شود؛ مامور کلانتری جهت انجام روال قانونی وارد عمل می شود.
همانگونه که گفته شد؛ زوج تنها حل انتفاع از اموال را دارد و اگر آسیبی به جهیزیه وارد کند یا بدون اطلاع زوجه اموال را به فروش برساند؛ زن می تواند به استناد فاکتور، سیاهه و شهادت شهود بر علیه زوج به جرم خیانت در امانت یا تخریب اموال شکایت کند.
هزینه استرداد جهیزیه
بسیاری از مراجعین به دفتر وکالت گروه دادگر وکیل در مورد هزینه های استرداد جهیزیه سوال دارند و اینکه پرداخت این هزینه ها بر عهده کدام یک از طرفین است؟
زوج وظیفه دارد؛ پس از طلاق یا هر زمان که زوجه درخواست کرد جهیزیه را به خانواده زوجه بازگرداند. با این حال هزینه جمع آوری، حمل و جابهجایی لوازم برعهده خود زوجه است.
به صورت معمول هزینه ای تحت عنوان هزینه دادرسی برای کلیه دعوای دریافت می شود. در مورد استرداد جهیزیه اگر میزان ارزش اموال مرقوم باشد؛ باید حدود سه و نیم درصد از آن بابت هزینه دادرسی پرداخت شود.
نحوه اعتراض به حکم
در مواردی امکان دارد که مرد نسبت به حکم استرداد جهیزیه اعتراض کند. به عنوان مثال ممکن است که او اموالی را در طول زندگی مشترک خریداری کرده باشد که جایگزین جهیزیه زوجه شده است و اکنون زوجه قصد دارد به عنوان جهیزیه آن را به منزل پدری ببرد.
در چنین مواقعی مرد می تواند با ارائه سند و فاکتور و شاهد، تا 20 روز پس از ابلاغ حکم نسبت به اجرای حکم اعتراض کند.
راهنمای تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه
برای اینکه دادگاه وقت رسیدگی در اختیار خواهان قرار دهد باید دادخواست تنظیم شود. در مورد دعوی استرداد جهیزیه نیز با وجود سادگی باید این کار انجام گیرد. دادخواست این مورد همانند دیگر دادخواست های حقوقی تنظیم می شود.
ستون اول مخصوص اطلاعات خواهان(زوجه) است و در ستون دوم نیز باید مشخصات خوانده یا زوج وارد شود. در صورتی که برای خواسته خود از وکیل کمک می گیرید؛ مشخصات وکیل دادگستری باید در ستون مربوط به آن درج شود.
تعیین میزان دقیق خواسته در دادخواست اهمیت بسیار زیادی دارد. مثلا اگر اشتباها خواسته و میزان جهیزیه 20 میلیون تومان درج شود و بعدا تشخیص داده شود که مبلغ ریالی جهیزیه 30 میلیون تومان بوده؛ تنها به میزان همان 20 میلیون جهیزیه بازگردانده خواهد شد.
بخشی تحت عنوان دلایل نیز وجود دارد که باید در آن اسناد و مدارک قرار بگیرند. از جمله مدارک مهم در این دادخواست موارد زیر هستند:
- سیاهه جهیزیه به همراه امضای زوج و تعدادی از بستگان مورد اعتماد.
- سند ازدواج یا کپی مصدق آن
- مدارک هویتی از جمله شناسنامه و کارت ملی خواهان.
سلام و خسته نباشید، آیا استرداد جهیزیه همیشه بعد از طلاق انجام می شود؟
با سلام. از نظر حقوقی مالکیت جهیزیه با زن است اما از نظر اخلاقی و عرف جامعه در هنگام طلاق دادخواست استرداد جهیزیه مطرح می شود.
باسلام
اگه مرد موقع عروسی بعضی اقلام را خودش بخرد ولی خانواده زن انهارا به سیاهه جهیزیه اضافه کنند و مرد هم امضا کند موقع طلاق اموالی که خود مرد خریده به زن تعلق میرد یاخیر به خود مرد تعلق میگیرد
باتشکر
عرض سلام خدمت شما همراه گرامی گروه دادگر وکیل
در هنگام ازدواج در خیلی از خانواده ها رسم بر این است که برخی از وسایل جهیزیه را داماد تهیه می کند ولی این وسایل نیز به لیست و فهرست جهیزیه عروس خانم اضافه می شوند. در موقع استرداد جهیزیه اگر مرد بتواند به استناد فاکتور خرید یا شهود ثابت کند که این وسایل را خودش خریداری کرده که در زندگی مشترک با زن از آن استفاده کند؛ می تواند از استرداد آن ها جلوگیری کند.
به دلیل بردن جهیزیه توسط زوجه بدون اطلاع زوج میشه از زن شکایت کرد؟
با وجود اینکه جهیزیه اموال زن محسوب می شود اما نباید بدون حکم دادگاه اقدام به تخلیه منزل و بردن جهیزیه خود بکند. در غیر اینصورت و اگر این کار بدون اطلاع مرد انجام شود؛ مرد می تواند با عنوان خیانت در امانت از زن شکایت کند.