رفع نیازهای مالی زن همچون خوراک، پوشاک مسکن، وسایل و اثاثیه منزل، هزینه های بهداشتی و درمانی و دیگر مایحتاج زندگی پس از ازدواج به عهده شوهر است. هزینه مربوط به این نیازهای اولیه به عنوان نفقه زوجه یا نفقه زن معروف است. قانون و شرع بر این مسئله تاکید زیادی دارند و سختگیری شدیدی در این رابطه انجام می شود. به این خاطر که در صورت عدم پرداخت آن امکان دارد زن در اثر عسر و حرج گرفتار فساد شود.
مبلغ دقیقی برای نفقه مشخص نشده و مقدار آن باتوجه به عرف و طبقه اجتماعی زوجه مشخص می شود. در حالت کلی پرداخت نفقه به عنوان یکی از حقوق مالی زن بر مرد واجب است اما تحت برخی از شرایط مرد می تواند از پرداخت آن خودداری کند.اگر مرد بدون دلیل خاصی از این امر اجتناب کند؛ زن می تواند به دادگاه خانواده شکایت ببرد. ادامه این نوشته تمامی قوانین و حقوق مربوط به نفقه و شرایط مطالبه آن در دادگاه خانواده توضیح داده می شود.
نفقه زن چیست ؟
تمام هزینه های اولیه مربوط به زندگی زن تحت عنوان نفقه شناخته می شود و پرداخت آن براساس ماده 1107 برعهده شوهر است. با این حال مواردی همچون هزینه های تحصیل یا سفر و غیره شامل این قانون نمی شود. در شرایط کنونی جامعه که بانوان نیز همچون آقایان در جامعه و بازار کار حضور پیدا کردهاند؛ این امکان وجود دارد که زوجین برسر هزینه های زندگی و نحوه پرداخت آن با یکدیگر توافق کنند ولی در هر صورت شاغل بودن یا نبودن خانم ملاک عدم تعلق نفقه نیست و هنوز هم براساس قانون خانواده پرداخت نفقه زن به عهده شوهر است.
بنابراین زن می توانند با کمک وکیل یا به تنهایی دادخواست خود را به دادگاه اعلام کند. دادگاه نیز پس از بررسی پرونده شرایط و اوضاع زن را بررسی می کند و برطبق نیازهای او مبلغی ماهیانه برای او در نظر گرفته می شود. امکان دارد که مرد علاوه بر همسر مسئول پرداخت نفقه افراد دیگری همچون پدر و مادر یا فرزندان نیز باشد ولی پرداخت نفقه همسر بر تمامی افراد ارجح خواهد بود.
☑ حتما بخوانید: در دادگاه نفقه چه بگوییم؟
شروط استحقاق زن برای نفقه
دو شرط اصلی برای استحقاق نفقه وجود دارد:
- یکی از این دو شرط عقد دائم است. امکان دارد که تحت شرایط خاصی در عقد موقت یا صیغه نیز پرداخت نفقه زن به مرد تکلیف شده باشد اما در عقد دائم نفقه به عنوان یکی از حقوق مالی زن در زندگی مشترک موضوعیت پیدا می کند.
- شرط دوم تمکین زن یا زوجه است. در واقع حتی در عقد دائم نیز این حق به شرط تمکین به زن تعلق خواهد گرفت.
رابطه تمکین و پرداخت نفقه زوجه
از جمله شروط اصلی تعلق گرفتن نفقه تمکین او است اما این اصطلاح قانونی چه معنایی دارد؟ این اصطلاح به معنی اجابت خواسته های شرعی شوهر از طرف زن است. مگر اینکه خواسته های او برخلاف شئون اخلاقی باشد یا اینکه زن به دلیل بیماری قادر به اجابت خواسته های مرد نباشد.
یکی از شروط تعلق نفقه اقامت زن در خانه مرد است. به همین خاطر تنها به موجب عقد و در دوران نامزدی به زن تعلق نمی گیرد. گاهی به دلیل اختلافات بین زوجین یا بدون دلیل موجه زن خانه همسر را ترک می کند. اگر زن بدون دلیل موجه زندگی زناشویی و خانه همسر را ترک کند؛ مرد می تواند به همین دلیل از پرداخت نفقه زن خودداری کند و حتی دادخواست طلاق دهد و با اجازه دادگاه مجدد ازدواج کند.
آیا به زن مطلقه نفقه تعلق می گیرد؟
معمولا به این صورت است که نفقه تا زمان طلاق و سکونت زن در خانه شوهر به او تعلق می گیرد. با این حال در طلاقی که به درخواست زوج یا مرد صورت می گیرد؛ نوع طلاق رجعی است. بر این اساس نفقه زن مطلقه در طلاق رجعی و در زمان عده نیز به عهده شوهر خواهد بود. مگر اینکه طلاق به دلیل نشوز یا ترک خانه و زندگی زناشویی از طرف زن صورت گرفته باشد.
در صورتی که زن در هنگام جدایی باردار باشد؛ تا زمان وضع حمل به عهده شوهر است که نفقه او را بپردازد.
مدت زمان ناشزگی چقدر است؟
هدف از این پرسش این است که اگر زنی به دلیل عدم تمکیل از شوهر ناشزه شناخته شود؛ تا چه زمانی شوهر میتواند به این واسطه نفقه او را پرداخت نکند.
پاسخ این است که ناشزگی زمان مشخصی ندارد و تا زمانی که زن تمکیل نکند؛ ناشزه محسوب شده و مستحق دریافت نفقه زن نیست.
پرداخت نفقه زن پس از فوت شوهر
مرگ شوهر موجب عدم تعلق نفقه به زن نمی شود. تا زمانی که زن مجددا ازدواج نکند؛ مستحق دریافت نفقه از همسر خود است. اگر مرد دارایی داشته باشد؛ از محل دارایی های شوهر فوت شده تامین می شود. در غیر این صورت نیز اقارب مسئول تامین مخارج زن خواهند بود.
☑ حتما بخوانید: گرفتن نفقه از پدرشوهر
مطالبه نفقه زن به کمک وکیل چگونه انجام می شود؟
براساس قانون زن تحت هیچ شرایطی و حتی اگر خودش شاغل باشد؛ وظیفه ای بابت پرداخت نفقه یا هزینه های زندگی مشترک ندارد. ممانعت مرد از پرداخت مخارج زندگی برای زن امکان طرح دادخواست حقوقی، کیفری و حتی طلاق را فراهم خواهد کرد.
بسیاری از خانم ها از حقوق قانونی خود اطلاعی ندارند یا اینکه نمی دانند باید از چه طریقی در صورت فوت شوهر یا ممانعت او از پرداخت نفقه حقوق شرعی و قانونی خود را طلب کنند.
زوجه می تواند به کمک وکیل مرد را به دادگاه احضار کند. دادگاه از مرد در مورد عدم پرداخت نفقه زن توضیح می خواهد. اگر مرد بضاعت مالی کافی جهت پرداخت آن را داشته باشد؛ به او فرصتی داده می شود. در صورت ممانعت مجدد او زوجه می تواند به کمک وکیل برای تحویل دادخواست طلاق خود اقدام کند.
در واقع این موضوع حتی در یکی از بندهای عقدنامه نیز ذکر شده است که اگر مرد به مدت شش ماه از پرداخت نفقه زن اجتناب کند؛ این مسئله حق طلاق برای زن ایجاد خواهد کرد.
توجه داشته باشید که معمولا جهت فرار از پرداخت نفقه زن دادخواست مربوط به عدم تمکین در دادگاه از جانب مرد ارائه می شود. همکاری با وکیل جهت مطالبه نفقه اثبات عدم تمکین در دادگاه را برای مرد سخت می کند. به این خاطر که زوجه با ارائه دلایل محکم پسند قادر به دفاع خود در برابر این اتهام خواهد بود.
از طرفی تمکین و زندگی زوجین زیر یک سقف به گونه ای نشان دهنده پرداخت نفقه از جانب مرد است و همین امر اثبات دعوی مطالبه نفقه را بسیار مشکل می کند. مگر اینکه مرد بیکار باشد یا اینکه توانایی تهیه مسکن مستقل را نداشته باشد.
مطالبه نفقه زن به صورت حقوقی پیگیری می شود یا کیفری؟
یکی از مهم ترین اموری که وکلا سعی در انجام آن دارند این است که مطالبات و خواسته های افراد را به ماده های قانونی و قابل طرح در دادگاه تبدیل کنند که بتوانند از این طریق از حقوق موکلین خود دفاع کنند.
اگر زنی تقاضای دریافت نفقه خود در ایام گذشته را داشته باشد تنها می تواند از راه حقوقی اقدام کند. به این ترتیب که باید دادخواستی تنظیم کند و بسته به میزان مبلغ، پس از الصاق تمبر دادخواست را به دادگاه خانواده ارائه نماید. در صورتی که زن به دلیل ترک عمل پرداخت نفقه به مراجع کیفری همچون دادسرا شکواییه اعلام کند؛ برای شوهر پرونده ترک انفاق تنظیم می شود که جنبه کیفری دارد و می تواند حکم جلب همسر را بگیرد.
یک نکته مشترک در مورد تمامی مسیرهای مربوط به مطالبه نفقه وجود دارد. چه استنکاف شوهر به صورت حقوقی به اثبات برسد و چه محکمه کیفری به آن رای دهد و چه مرد یا زوج عمدا یا به دلیل نداشتن بضاعت کافی نفقه نپردازد؛ همه این موارد باعث می شود که دادگاه حق طلاق به زن بدهد.
نفقه زن چقدر است؟
یکی از پرتکرارترین سوالاتی که هم از جانب زوجه و هم از جانب زوج مطرح می شود همین مسئله است و همه در این دعاوی علاقه مند هستند که ملاک و نحوه تعیین و همچنین میزان نفقه زن را بدانند.
پاسخ وکلای مجرب دادگر وکیل به این پرسش این است که آنچه به عنوان ملاک تعیین نفقه زوجه در نظر گرفته می شود تنها وضعیت و جایگاه اجتماعی زن است و وضعیت مالی مرد مد نظر قرار نمی گیرد. منظور از وضعیت زن میزان تحصیلات، شغل، شان او و لوازم اولیه ای است که برای زندگی به آن احتیاج دارد. جهت تعیین میزان دقیق نفقه، کارشناس با زوجه جلسه ای برگزار می کند و از او در مورد مخارجی که دارد سوال می کند. سپس کارشناس نظر خود را مبنی بر میزان دقیق اعلام می کند.
لازم به ذکر است که هم زن و هم مرد می توانند به میزان تعیین شده برای نفقه زوجه اعتراض کنند. این اعتراض باید در زمان مقرر ثبت و به هیات کارشناسی ارجاع داده شود.
☑ حتما بخوانید: