پول، سکه، ملک یا هرگونه مالی که در هنگام عقد از لحاظ شرعی و قانونی باید مرد به زن پرداخت کند مهریه نام دارد. برای این مفهوم امکان دارد که اسامی مختلفی همچون صداق یا صداقیه یا کابین نیز به کار رود. صداق یکی از اصلی ترین حقوق مالی زن است که بلافاصله بعد از عقد زن می تواند هرگونه تصرفی که بخواهد نسبت به آن داشته باشد.
یکی از نکات مهم در مورد صداق این است که هیچ عاملی از جمله عدم تمکین، نشوز و غیره استحقاق زن نسبت به دریافت آن را از بین نمی برد. برخی از افراد تصور می کنند که وصول مهریه تنها در زمان طلاق انجام می شود. درحالیکه صداق حقی است که زن نسبت به مرد دارد و می تواند حتی در زمان زندگی مشترک خود آن را طلب کند.
با توجه به عدم آگاهی عموم بانوان نسبت به حقوق قانونی و شرعی خود، کمک گرفتن از وکیل برای وصول مهریه بسیار کمک کننده و مثمرثمر خواهد بود.
تعریف مهریه و انواع آن
در هنگام عقد نکاح میان یک زوج، مرد باید مالی را به نشانه علاقه و احترام به زن تقدیم کند. البته پرداخت این هدیه کاملا اجباری است و حتی اگر مرد آن را پرداخت نکند؛ تا آخر عمر به همسر خود بدهکار خواهد بود و پس از مرگ نیز زن می تواند مهریه خود را از ارثیه و ماترک بردارد. ضمن اینکه صداقه اصطلاحا از دیون ممتازه مرد به شمار می رود. به این معنی که اگر مرد به افراد زیادی بدهکار باشد و مهریه همسر خود را نیز پرداخت نکرده باشد؛ پیش از پرداخت سایر بدهی های خود باید برای پرداخت صداق اقدام کند.
این موارد نکات قانونی در خصوص صداق هستند. حال آنکه در فقه و شرع و دین اسلام نیز به پرداخت مهریه به عنوان یکی از تکالیف شوهر پرداخته شده است.
زن و مرد می تواند در هنگام عقد با یکدیگر بر سر پرداخت مهریه توافق کنند. به این ترتیب که در سند ازدواج قید کنند که صداق عندالامطالبه یا عندالاستطاعه باشد.
در نوع عندالامطالبه، به محض جاری شدن صیغه عقد زن می تواند مهریه خود را طلب کند اما درخواست نوع عندالاستطاعه به استطاعت یا به بیان ساده تر، توان مالی مرد در پرداخت بستگی دارد. البته بسته به توافق میان زوج امکان افزایش مهریه وجود ندارد ولی طرفین می توانند با توافق یکدیگر میزان آن را کاهش دهند.
☑ حتما بخوانید: عواقب اجرا گذاشتن مهریه در سال 1400
چه مواردی موضوع مهریه می تواند باشد؟
در روایات و احادیت شنیده اید که موضوع مهریه حضرت فاطمه (س) آب بوده است اما با توجه به شرایط امروزه چه مواردی می توانند به عنوان موضوع صداق در نظر گرفته شوند؟
در گذشته وجه رایج به عنوان مهر در نظر گرفته می شد که باتوجه به کاهش ارزش وجه نقد در طول زمان سکه بهار آزادی برای این منظور انتخاب شد. با این حال به طور کلی هر مالی که به آن مالیات تعلق بگیرد؛ با توافق طرفین می تواند به عنوان مهریه انتخاب شود.
همه چیز در مورد وصول مهریه
براساس قانون هیچ شرطی جهت مطالبه و وصول مهریه وجود ندارد. بنابراین زن می تواند بدون هیچ دلیل خاصی برای دریافت صداق خود اقدام کند و پس از آن نیز به زندگی مشترک خود ادامه دهد. با این حال آنچه در جامعه شاهد آن هستیم گاهی با این موضوع قانونی مغایرت دارد و معمولا زوجه زمانی برای دریافت مهریه خود اقدام می کند که در زندگی مشترک خود به مشکل برخورده است.
چه میزان از مهریه قابل وصول است؟
اگر مرد توان مالی کافی داشته باشد؛ هر میزان از مهریه قابل وصول است. با این وجود در مقررات جدید در خصوص محکومیت و بازداشت مرد به دلیل مهریه، تنها تا 110 عدد سکه بهار آزادی یا ارزش ریالی معادل آن قابل وصول خواهدبود.
در حال حاضر، نحوه وصول مهریه از دو طریق دادگاه خانواده و اجرای ثبت امکان پذیر است که در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه زوجه یا وکیل او با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی اقدام به ثبت دادخواست می نماید. پس از تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه دادگاه و در صورتی که مرد قبلاً مهریه همسرش را نپرداخته باشد دادگاه اقدام به صدور رای می نماید و زوج را به پرداخت یکجای مهریه محکوم می نماید.
در صورت عدم اجرای حکم توسط مرد، زن درخواست صدور اجراییه می کند و پس از آن می تواند با توجه به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی حکم جلب شوهر را بگیرد. مرد نیز می تواند تقاضای اعسار از پرداخت مهریه را کرده و در صورت اثبات اعسار دادگاه حکم به پرداخت مهریه به صورت اقساط را صادر می کند. چنانچه هر نوبت از اقساط به تعویق بیافتد با تقاضای زن حکم جلب صادر و مرد به زندان معرفی خواهد شد.
در خصوص اقدام همزمان از طریق دادگاه و اجرای ثبت باید بیان کنیم که امکان مطالبه همه ی مهریه هم از دادگاه خانواده و هم از طریق اجرای ثبت وجود ندارد. به عبارت دیگر یک دین را نمی توان از دو مرجع مطالبه کرد. اما می توان قسمتی از مهریه را از طریق اجرائیه ثبت و قسمت دیگر را از طریق دادخواست از دادگاه مطالبه کرد.
تأمین خواسته مهریه از اموال زوج
زوجه می تواند برای ممانعت از فرار زوج و مخفی نمودن اموال و یا نقل و انتقال آن دادخواست تأمین خواسته بدهد. طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می تواند قبل از تقدیم دادخواست اصلی و یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است با توجه به اینکه دعوای مهریه مستند به سند رسمی (سند ازدواج) است از دادگاه درخواست تأمین خواسته از اموال زوج را اعم از منقول و غیرمنقول بنماید.
دادگاه نیز مکلف به پذیرش آن است. قرار تأمین خواسته به خوانده ابلاغ می شود و وی حق دارد ظرف ۱۰ روز به دادگاه صادر کننده قرار اعتراض نماید. دادگاه در اولین جلسه، ضمن رسیدگی به اعتراض نسبت به آن تعیین تکلیف خواهد کرد.
قرار تأمین باید پس از ابلاغ به خوانده فوراً اجرا شود و در مواردی هم که ابلاغ فوری ممکن نباشد و تأخیر باعث تضییع یا تفریط خواسته گردد؛ قرار تامین ابتدا اجرا و پس از آن به خوانده ابلاغ می شود. طبق ماده ۱۱۹ ق.آ.د.م. قرار قبول یا رد تأمین خواسته قابل تجدیدنظر نبوده و قطعی است.
چه اموالی قابل توقیف نیستند؟
برخی از اموال مرد قابل توقیف از طریق تأمین خواسته نیستند که مستثنیات دین خوانده می شود. مانند پول پیش خانه، یک دستگاه آپارتمان در حد شأن و منزلت مرد، ابزار آلات کسب و کار، اثاثیه اولیه و مورد نیاز زندگی در حد رفع حاجت که به هیچ وجه قابل توقیف نیستند.
مرد می تواند به عوض مالی که همسرش برای توقیف به دادگاه معرفی کرده، وجه نقد با اوراق بهادار به میزان همان مال در صندوق دادگستری یا یکی از بانکها به ودیعه گذارد. همین طور می تواند درخواست تبدیل مالی را که توقیف شده به مال دیگر داشته باشد البته مشروط به اینکه مال معرفی شده از نظر قیمت و سهولت فروش از مالی که توقیف شده کمتر نباشد.
در مواردی که عین خواسته توقیف شده باشد؛ تبدیل مال منوط به رضایت خواهان است. درخواست تبدیل از دادگاهی به عمل می آید که قرار تأمین را صادر کرده است و دادگاه مکلف است ظرف ۲ روز به درخواست تبدیل رسیدگی کرده و قرار مقتضی را صادر کند.
مطالبه مهریه از طریق اجراییه ثبت
یکی دیگر از راه های مطالبه مهریه از شوهر، مراجعه به اجرای ثبت اسناد رسمی است که در حال حاضر در صورتی که زوجه خواهان مطالبه مهریه خود باشد باید از طریق دفتر خانه ای که عقد کرده اند اقدام نمایند و در صورتی که از زوج اموالی کشف نشود و یا میزانی که کشف شده کمتر از میزان مهریه باشد پس از گذراندن پروسه های اداری و قانونی اداره ثبت و با برگه انصراف ادامه کار به دفتر خدمات قضایی الکترونیکی جهت ثبت دادخواست و مراجعه به دادگاه اقدام نماید. و در حال حاضر بدون گذراندن مرحله اجرای ثبت امکان مطالبه مستقیم مهریه از دادگاه وچود ندارد.
در این روش زوجه می تواند قباله ازدواج خود را به دفتر خانه محل ثبت عقد ارائه کند و تقاضای صدور اجرائیه کند. سپس با اجراییه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند.
- صدور اجرائیه باید با تقاضای ذی نفع باشد. منظور از ذی نفع، زوجه یا وکیل وی حسب مورد است.
- برای اجرای مهریه، مالی اعم از وجه نقد یا مال منقول (ماشین، موبایل و…) و یا اموال غیرمنقول (ملک، زمین) توقیف می شوند. البته مشروط به اینکه جزء مستثنیات دین نباشد.
- در این روش امکان صدور حکم جلب وجود ندارد و در فرضی که زوج مهریه را پرداخت نکند اجراییه ثبت نمی تواند حکم جلب صادر نماید.
صدور اجراییه وصول مهریه چگونه است؟
براساس اینکه مهریه در عقدنامه جزء اموال منقول و یا غیرمنقول باشد، مرجع صدور اجراییه متفاوت است:
- اگر مهریه جزء اموال منقول مانند سکه، طلا یا وجه رایج باشد مرجع درخواست و صدور اجراییه دفترخانه ای است که سند ازدواج را تنظیم نموده است.
- چنانچه مهریه جزء اموال غیرمنقول باشد و مال غیرمنقول در اداره ثبت دارای سند رسمی نیز باشد؛ مرجع درخواست و صدور اجرائیه دفترخانه اسناد رسمی است که آن سند را تنظیم کرده است.
- اگر مال غیرمنقول در دفتر املاک اداره ثبت سابقه ثبت نداشته باشد امکان صدور اجرائیه وجود ندارد.
قوانین مربوط به تقسیط مهریه
عدم توانایی پرداخت مهریه از جانب مرد موجب رفع تکلیف او نخواهد شد. در چنین مواقعی مرد باید دادخواست اعسار خود را به دادگاه خانواده ارائه کند و تقاضای پرداخت اقساطی مهریه را داشته باشد.
پرداخت مهریه به اقساط و تعداد و میزان این اقساط باتوجه به میزان درآمد ماهیانه مرد و هزینه های زندگی او مشخص می شود. در صورت کاهش درآمد مرد پس از تقسیط او می تواند برای تعدیل اقساط دادخواست دهد تا میزان قسط کمتر شود.
البته تعدیل به معنای عادلانه کردن است و اگر زن متوجه شود که درآمد بیش از آن چیزی است که در دادگاه عنوان کرده می تواند دادخواست تعدیل دهد و خواستار سنگین تر شدن اقساط را داشته باشد.
وصول مهریه چقدر طول می کشد؟
مدت زمان وصول مهریه به عوامل مختلفی از جمله زمان رسیدگی به پرونده در دادگاه خانواده، حضور یا عدم حضور زوج در دادگاه و نحوه پیشرفت روند توقیف اموال و دیگر عوامل بستگی دارد و نمی توان زمان مشخصی را برای آن در نظر گرفت.
چرا کمک گرفتن از وکیل بهترین راه مطالبه مهریه است؟
در خصوص مهریه و مطالبه قوانین زیادی وجود دارد که اکثر متقاضیان از آن اطلاعی ندارند. همانگونه که تشریح شد؛ در طی روند پرونده مهریه می توان برای توقیف اموال و حتی ممنوع الخروج کردن شوهر اقدام کرد ولی سرعت عمل در این مورد اهمیت زیادی دارد.
کمک گرفتن از وکیل دادگستری مجرب و آگاه به شما کمک می کند که در زمان درست، اقدام موثر و مناسب را انجام دهید و سریعتر به نتیجه برسید.