مهریه بدهی زن به مرد است که به موجب عقد نکاح بر او واجب می شود. باتوجه به سنگین بودن مبلغ مهر معمولا دادگاه موافقت می کند که به جای پرداخت یک باره به شکل اقساطی پرداخت شود. به دلیل حجم بالای پرونده های مطالبه مهریه در دادگاه خانواده، سوالات فراوانی پیرامون قوانین تقسیط مهریه مطرح می شود.
نکته قابل توجه این است که مهریه زمانی قسط بندی می شود که مرد به پرداخت یک باره آن اعتراض کند و دادخواستی مبنی بر اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه نماید. بنابراین باوجود مکلف بودن مرد به پرداخت مهریه، راه هایی وجود دارد که پرداخت این دین را برای او آسان می کند. در ادامه در خصوص این قوانین و روال پیگیری این دست پروندهای قضایی پرداخته می شود.
قانون جدید تقسیط مهریه
برخی از زوجین در زمان عقد نکاح مبالغ بسیار سنگینی را به عنوان مهریه تعیین می کنند که عملا پرداخت آن برای زوج غیرممکن است. عموما قبول چنین تعهدی از جانب مرد علی رغم عدم تمکن مالی او نشاندهنده علاقه او به وصلت تلقی می شد اما همین امر در گذشته محکومین مالی فراوانی را پشت میله های زندان کشاند.
باتوجه به این وضعیت و در جهت کاهش حبس زندانیان پرونده های مهریه سال 91 قانون جدیدی به تصویب رسید. براساس ماده 22 قانون حمایت از خانواده تنها تا 110 سکه مشمول قانون اجرای محکومیت های مالی می شود و مبالغ بیش از این تنها در صورت تمکن مالی مرد قابل مطالبه است. بنابراین با تصویب این قانون بخش زیادی از مهریه های سنگینی که بدون هیچگونه پشتوانه مالی تعهد شدهاند؛ به مقدار معقول و قابل پرداخت از سوی مرد کاهش پیدا کرد.
در واقع باید گفت که در صورت بیشتر بودن مهریه از 110 سکه در ابتدا تنها به میزان 110 سکه قابل مطالبه است. پرداخت مابقی آن بستگی به وضعیت مالی زوج داشته و دادگاه ضمانت کیفری برای بیش از میزان مذکور در نظر نمی گیرد.
تقسیط مهریه در اداره ثبت
سند ازدواج سندی رسمی و لازم الاجرا است به همین خاطر اجرای تعهدات آن مانند مهریه نیز الزامی جهت مراجعه به دادگاه ندارد و زن می تواند جهت مطالبه آن به اداره ثبت نیز مراجعه کرده و اموالی از مرد را (به جز مستثنیات دین) جهت توقیف اعلام کند.
البته این موضوع تنها مربوط به ازدواج دائم است. به این خاطر که سند ازدواج موقت یک سند عالی محسوب می شود و زن در عقد موقت برای مطالبه مهریه خود تنها می تواند به دادگاه مراجعه کند.
نحوه تقسیط مهریه برای کارمندان دولت
کارمندان موسسات و سازمان های دولتی حقوق ثابت و مشخصی دارند. بنابراین اگر مرد کارمند باشد؛ اقساط مهریه زن از حقوق او کسر می شود. برای این کار زوجه می تواند از طریق دادگاه با قرار تامین خواسته یا از طریق اجراییات ثبت با درخواست توقیف حساب بانکی جهت تقسیط مهریه از حقوق شوهر کارمند خود اقدام کند.
در مورد میزان اقساط مهریه کارمندان دولت، ماده 96 اجرای احکام به این صورت تعیین تکلیف می کند: در صورت داشتن فرزند یک چهارم و در غیر این صورت یک سوم از حقوق وظیفه یا بازنشستگی مرد برای مهریه قابل توقیف است اما این قانون شامل اضافه کاری و حق عائله مندی نخواهد شد.
درصورتی که مرد چندین طلبکار داشته باشد؛ تا زمانی که اقساط طلبکاری که اول اجرایی به نفع او صادر گردیده تمام نشده امکان تقسیم حقوق میان سایر طلبکاران وجود ندارد. به بیان دیگر اگر ثلث یا ربع حقوق مردی کارمند به اقساط مهریه اختصاص داشته باشد و اجراییه برای طلبکار دیگری صادر شود؛ تا پایان اقساط مهریه طلب شخص بعدی از حقوق او کسر نخواهدشد.
تقسیط مهریه برای مرد بیکار
به طور کلی بی پولی و بیکاری مرد دلیلی برای شانه خالی کردن از پرداخت مهریه و نفقه زن نیست و زن می تواند در صورت عدم پرداخت اقساط مرد را به زندان بیندازد. با این حال باوجود بیکاری مرد مطالبه مهریه از او کار بسیار دشواری خواهد بود.
به اجرا گذاشتن مهریه سکه چگونه است؟
بر همین اساس اگر زن اموالی از شوهر خود را به دلیل مطالبه مهریه توقیف کند تا زمان تکمیل فرآیند مزایده اموال نمی تواند به خاطر مازاد مهریه خود از 110 سکه حکم جلب شوهر خود را از دادگاه بگیرد.
در گذشته زوج بدهکار مهریه تا زمان اعلام رای قطعی دادگاه به زندان میفتاد و پس از آن می توانست دادخواست اعسار خود را ارائه کرده و از حبس آزاد شود. در حال حاضر زوج در طی رسیدگی به پرونده و تا زمان اعلام حکم قطعی زندانی نمی شود و تنها زمانی امکان جلب او وجود دارد که پس از ارائه دادخواست اعسار، از پرداخت پیش پرداخت یا اقساط مهریه اجتناب کند.
دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط
با قطعی شدن حکم پرداخت مهریه، اجراییه ای در این خصوص صادر می شود و مرد یک ماه فرصت دارد که نسبت به پرداخت یکباره مهریه یا ارائه دادخواست اعسار اقدام کند. در غیر اینصورت زن می تواند حکم جلب او را بگیرد.
زوج مدعی اعسار باید لیستی از تمامی دارایی های خود شامل وجوه نقد و تمامی حساب های بانکی و مشخصات تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود را به دادگاه اعلام کند. دو شاهد نیز باید شهادت نامه کتبی خود مبنی بر وضعیت معیشتی فرد را ضمیمه دادخواست اعسار کنند و اگر قاضی ضروری بداند باید در دادگاه نیز حاضر شوند.
دادگاه با استعلام از مراجع مختلف و تحقیق و بررسی های دیگر در خصوص پذیرش یا رد دادخواست اعسار مرد تعیین تکلیف می کند.
با پذیرش دادخواست مهریه قسط بندی شده و مبلغ پیش پرداخت تعیین می شود. ضمن اینکه ممنوع الخروجی مرد به واسطه اثبات اعسار رفع خواهد شد.
دادگاه سعی می کند که شخص مرد ناتوان از نظر مالی یا همان معسر به زندان نیفتد بنابراین پیش پرداخت اقساط باتوجه به وضعیت مالی و میزان حقوق مرد تعیین می شود. با این حال در صورت عدم پرداخت اقساط زوجه می تواند زوج را تا زمان پرداخت مبلغ معوقه یا ارائه اعسار مجدد به زندان بیندازد.
مدارک دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
- رای قطعی محکومیت پرداخت مهریه
- کلیه مدارک هویتی مرد
- سند ازدواج
- مشخصات کامل دو شاهد واجد شرایط (عاقل و بالغ)
- لیست کاملی از اموال و دارایی ها
شرایط حذف پیش قسط مهریه
قاضی پیش قسط مهریه را باتوجه به میزان حقوق ماهیانه مرد و دارایی های او مشخص می کند. مسلما بانوان دوست دارند که مبلغ پیش قسط میزان بالا و چشمگیری باشد اما درنهایت نظر قاضی تعیین کننده است. البته اگر هریک از طرفین با رای نهایی مخالفت داشته باشند؛ امکان اعتراض و درخواست تجدیدنظر وجود دارد.
در سال های اخیر قیمت سکه و طلا بسیار بالا رفته و بسیاری از آقایان توان پرداخت پیش قسط را ندارند. بنابراین بسیاری از مردان به دنبال شرایط حذف پیش قسط مهریه هستند.
پس از اینکه زن مهریهاش را به اجرا گذاشت؛ در نوبت اول دادگاه مرد دادخواست اعسار مهریه را ارائه میکند. درپی این دادخواست مقداری به عنوان پیش قسط و اقساط ماهیانه مشخص می شود. اگر مرد به میزان پیش قسط اعتراض دارد باید ظرف مدت بیست روز اعتراض خود را اعلام کند و تقاضای تعدیل مقدار پیش قسط مهریه را داشته باشد.
تقسیط مهریه در طلاق به درخواست زوج
باتوجه به اینکه در طلاق به درخواست زوج باید در مورد حقوق مالی زن از جمله مهریه تعیین تکلیف شود؛ سوال اینجاست که مرد می تواند در این شرایط نیز درخواست اعسار بدهد و مهریه را تقسیط کند یا خیر؟
اگر مرد خواهان طلاق باشد و توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را نیز نداشته باشد؛ اجرا و ثبت طلاق به پس از تعیین تکلیف دادخواست اعسار او موکول خواهد شد. در واقع تنها زمانی طلاق ثبت می شود که دادخواست اعسار مرد در دادگاه پذیرفته شده و پیش پرداخت مهریه و سایر حقوق مالی زن پرداخت شود.
البته برخی از شعبات دادگاه نیز امکان دارد که اعسار مرد را پس از ارائه دادخواست طلاق نپذیرند.
برخی از قضات ممکن است زمانی که دادخواست طلاق از طرف مرد باشد؛ میزان بیشتری برای پیش قسط و اقساط ماهیانه مشخص میکنند.